Suffering and revolt of the “included” Some keys to understand the revolt of December 2008

Dr Panayis Panayiotopoulos, Sociologist, Department of Political Science and Public Administration, University of Athens

Blog : aumilieudelempire.blogspot.com

Greece is probably for the first time since the Military Junta (1967-1974) in the interest of international Media, politicians, researchers in social sciences as a modern society and not as a Balcanic or Mediterranean one.

By the revolt of young people in December 2008, Greece is getting rid of its folkloric tourist and ancient image.

The highly violent revolt spread out in all big cities of the country from the 6th to 12th December raised many societal questions that were pushed away for many decades. The need for a societal questioning can no longer be ignored.

The youth revolt broke out after a serious and without doubt deliberated police “error” when a police officer shot at a group of young people in the centre of Athens and dropped dead a 15 year-old student (his justification in terms of defence only run high the social and Media anger during the whole week). Very fast in the evening, college and university students, leftists and anarchists (a group somewhere between political identity and informal institution of socialisation, anchored in young population since the ‘80s), were informed by mouth-to-ear, sms, facebook et indymedia.gr, to gather in the streets of the capital and other big towns. On Saturday night, the first signs of an extreme violence were about to show up: many parts of the city centre were left in the mercy of the crowd, a dozen of shops were damaged and burned down, and the police (stigmatised by similar acts of violence and in tension with the young population since several years) were absent in the field of action. In this point, we have to note that the Media system had completely underestimated the affair and it kept silent during Saturday night whilst the observers were already capable to predict a protestation wave without precedent.

And that’s what actually happened from Sunday afternoon until Wednesday. The government and the police forces were silent and absent in front of the uprising power of protest. The big cities of the country were risen up. For 48 hours and in particular during the night of Monday 8th the centre of many big cities and mostly this of Athens were “outlaw”. Dozens of buildings were in the mercy of flames, destructions and thieves. During Monday, hundreds of police stations everywhere in the country were attacked by tempered young people (these attacks were carried out by college students of the same age as the victim). Faced to this revolt, the government took refuge in calling for cohesion and social responsibility without being able to calm down the spirits or to suppress the rage. The political parties of the opposition seemed absolutely disconcerted by the massive rising of a violent crowd that took possession of the city for many days, without ever expressing precise political claims. Greece found itself in a whirl of violence and anti-violence without precedent that exceeded not only the police forces but the anarchist movement as well (despite its presence in violent acts).

What is totally new in this phenomenon of urban violence, besides its expansion in the Greek territory, is the mistrust of police authorities and the negligence of the consequences of violent acts, the huge presence of young collegians coming not from popular or excluded classes but from different stratums of the Greek middle- class. Children from the economic expansion of the last 35 years, heirs of a consuming democracy. (They were not all alone in this revolt: anarchist groups, leftists, an important number of Greeks who lost social privileges and migrants – treated today as scapegoats - were also mixed in the violent crowd).

It is obviously impossible for the time being to analyse in systematic way the social causes of such an explosion in some lines , which is also an explosion of sense and speeches (both fragmented and clumsy) of protagonists, without the support of a bibliography on violence, on structures and the everyday life of the middle- class and finally on the questions linked to subjectivation in Greece.

However, we can give some sociological keys in order to approach the phenomenon.

1. This revolt has no political aspiration, in any sense of the term. It is spread by violence, which forms its primary identity and it reminds by many ways the urban violence already experienced in developed countries with cruel assassinations-errors committed by the police (L.A., France). The only leitmotiv to be recognised was indeed an adversity both in the police (at loss of their professional identity and hidden behind their notorious history) and in the “system”. It is the case of a non-conflict; that means two things: firstly, that there was no way that the protagonists would moderate violence and secondly, that they would not commit themselves in a process of control or construction of identity.

2. This revolt takes place in the political conjunction of legitimacy crisis of the party in power (real estate affairs, general corruption, crisis of public revenues etc.) and of an opposition incapable to emerge as an alternative power. The harassment of moral foundations of the political system since many years is already a factor of social freezing.

3. Social bounds are less and less tight, in spite of the economical progress of the last decades and the integration of the country in the Eurozone. The consuming individualism with its new liberties and limits are badly handled by an economy that still depends on state-controlled structures. A State on the strings of clientelism, whose historical tendency to hire people seems more and more impossible to be tolerated.

4. In general, the experiences of individuals of a vast middle-class do no longer correspond to economic structures and social institutions that remain archaic. At this period of economic and political crisis, the tension of the society becomes extremely high in the sense that it creates ambiguity, insecurity and it takes away the subjectivity of individuals. The loss of sense, the difficulty of setting up (trans)individual projects, the freezing of social ascension movements, historically deeply identified to the Greek middle-class, form the frame of an intense identity crisis.

5. This tension between ultramodern experiences of individuals and archaic structures gives rise to disjunctions for individuals and their biography. A circle of life that extends youth to 30 years-old which is stilled focused on a moral liberty that has nothing to do with ultramodern practices and on a marital maturity connected with traditional structures. Greece has a very important ratio of marriages (fast marriages that are usually preceded by engagements) and divorces and a very low percentage of non-marital unions.

6. The maternal touch in family governance, the liberalisation and afterwards the subdivision of school system, in parallel with the obligatory passage from private courses to access to Universities create tensions in the age class of protesters. The suffering inside these families which stand somewhere between pre-modern systems of reproduction (role of grandparents, religious stereotypes, little family enterprises, political clientelism) and ultramodern practices are few of the limits that extend the process from a subject to an actor. The infantilisation of parental, educational and social instructions to youth is in contrast with the cultural stereotypes of the social fabric. A year ago, the “moral panic” caused by Emotional Kids (EMO) and their practices of community subjectivation (bisexuality, corporal modifications, holiness of nervous depression) witness the tension.

7. Greek society preserves an ambiguous relation with violence. This has to do with a pacified society focused on the consumerist well-being, which at the same time conserves a residual violence in the social imaginary. The forms of individualism, management of technologic dangers and the respect of social responsibility vis-à-vis people, these same forms that call for humanitarian ethics in a “society of risk” can not be established in sustainable way. Radical political left forces continue to see in violence signs of authenticity, a stable focal point of romantic ideology and Greek nationalism. For the last five years we have seen an increase of “political violence”, at Universities and in the surroundings of the anarchist movement, that was never firmly condemned or penalised by the political and public authorities. In the meantime, the police, under the government of Costas Caramanlis, repressed the movement of students as well as multiple youth protests in the name of rule of law. Migration was also badly handled by the police. Besides the identity recess of the police in regard to their historically authoritarian face, the fact that both government and Greek society have functioned with no compassion in front of the death of more than 45 people in the forest fires in the summer of 2007, contributes to the establishment of a culture of catastrophe and tolerance of violence.

A society in crisis of modernisation, a blocked middle-class, a political system that looses its legitimacy, a national culture stressed by globalisation, a democracy hung up on national collective mythology and indulgent with violence, a strong tension between ultra modernity and archaism that doesn’t leave much space to the subject, are some traces of the Greek society that can be served as keys of analysis for the revolt of December 2008.

The “relative frustration” of a fragile middle-class and the looseness of social bounds that are not compensated by other tools of socialisation (political projects, associative work etc.) can be used as explicative patterns for a suffering that turns into anger and later on into force of destruction.

However, these patterns are not enough to support a classical “sociological explication”. All these ways of being, the forms of individualisation, the patterns of transindividual life, the microsociology of the family, the biographic breaks but also the gaps of social, institutional and economic modernisation are few parameters that we mention with moderation so as to understand the cruel aspects of this revolt.

Translated in English by J. Koutsomarkou

La souffrance et la violence des «inclus»

Quelques clefs pour comprendre la révolte-jeune de Décembre 2008 en Grèce

La Grèce est probablement pour la première fois depuis la Junte des Colonels 1967-1974 à l’ affiche des médias internationaux, X des politiques et des chercheurs en sciences sociales en tant que société moderne et non plus en tant que société balkanique ou méditerranéenne .

Erigé en exemple éventuellement précurseur à travers la révolte-jeunes de Décembre 2008 la Grèce se désenclave des représentations en termes d’ antiquité et de folklore touristique.

La révolte très violente qui s’est propagée dans toutes les grandes villes du pays du samedi 6 au vendredi 12 décembre 2008 a sur plusieurs plans déclenché des questionnements sociétaux refoulés ou avortes depuis plusieurs décennies. L’ impératif d’un questionnement sociétal ne peut plus être escamoté.

La révolte-jeune s’ est enclenchée après une « bavure » policière grave, un acte sans doute volontaire οù un policier a tiré sur un groupe de jeunes en plein centre d’ Athènes (son auto- justification en termes de légitime défense ne faisant qu’embraser la colère sociale et médiatique durant toute la semaine). Tres vite dans la soirée lycéens, étudiants, gauchistes et anarchistes (une mouvance durablement encrée dans les jeunes populations depuis les années 1980 qui oscille entre identité politique et institution informelle de socialisation) se sont rassemblés, informés grâce au bouche-à-oreille les textos, facebook et indymedia.gr, dans les rues de la capitale et autres grandes villes. Très vite dans la nuit du samedi les premiers signes d’une violence extrême allaient faire leur apparition : plusieurs parties du centre ville sont abandonnées à la foule et des dizaines de magasins détruits puis incendiés, la police (stigmatisée par des violences et meurtres analogues depuis plusieurs années et en tension avec les populations jeunes depuis quelques années) se faisant absente sur le terrain . Il faut ici noter que le système médiatique a complètement sous-estimé la porté de cette affaire et est resté silencieux dans la nuit du samedi tandis que les observateurs avisés étaient déjà en mesure de prédire une vague de protestation sans précédent.

C’est ce qui s’est en effet passé a partir du dimanche après midi et jusqu’ au mercredi. Le gouvernement et les services de police restant inertes et silencieux face à monté en puissance de la protestation. Les grandes villes du pays se sont embrasées . Durant 48 heures et particulièrement dans la nuit du Lundi 8, le centre de plusieurs grandes villes et surtout celui d’Athènes a été totalement «hors loi». Des dizaines d’ immeubles ont été livrés au feu, aux casseurs et au pillage. Durant toute la journée du lundi des centaines de postes de police dans tout le pays ont été pris d’ assaut par des jeunes déchainés (ces attaques ont été menées par des lycéens appartenant à la même tranche d’âge que la victime). Face à cette révolte le gouvernement s’ est retranché dans une posture d’attente en appelant à la cohésion et la responsabilité nationale sans réussir à apaiser les esprits ou à contenir la fureur. Les partis politiques de l’opposition se sont montrés absolument décontenancés par le soulèvement massif d’une foule violente et qui durant plusieurs jours s’est a prit possession de la ville sans jamais exprimer une revendication politique précise. La Grèce se trouvait dans un tourbillon de violence et de contre-violence sans précédant qui excédait non seulement les forces politiques mais le mouvement anarchiste lui-même (malgré sa présence dans les violences) :

Ce qui est totalement nouveau dans ce phénomène de violence urbaine c’ est, outre le déploiement sur tout le territoire, la défiance de l’ autorité policière et le désintérêt pour les effets de l’action , la présence majoritaire de jeunes lycéens provenant non pas de couches populaires ou exclues mais de diverses strates de la classe moyenne grecque : les enfants de l’expansion économique des 35 dernières années , les héritiers de la démocratie consumériste. (Ils n’étaient pas seuls dans leur révolte : les groupes anarchistes, des étudiants de gauche, une importante population de déclassés grecs et immigrés –pris comme bouc émissaire aujourd’hui- s’agrégeaient dans cette foule violente).

Il est manifestement impossible d’analyser de façon systématique les «causes» sociales d’une telle explosion, qui est aussi une explosion de sens et de discours (morcelés et maladroits) de la part des acteurs, en quelques lignes et cela sans le support d’une bibliographie sur la violence, sur la structuration et le quotidien de la classe moyenne et les questions ayant attrait aux problèmes de subjectivation dans la Grèce d’aujourd’hui.

Nous pouvons cependant fournir quelques indices sociologiques pour aborder le phénomène.

1. Cette révolte n’a pas d’aspiration politique, dans aucun sens du terme. Elle se propage par la violence, qui en forme son identité primaire et qui rappelle par plusieurs traits les violences urbaines que connaissent les pays développés lors de bavures-assassinats-conduites cruelles de la part de la police (LA ; France etc). L’unique leitmotiv reconnaissable a été en effet une adversité a la police (en perte de toute identité professionnelle et retranchée dans sa culture historique notoire) et au «système». Nous sommes dans un cas de figure de non-conflit, c'est-à-dire sans aucune possibilité de la part des acteurs de faire l’économie d’une part de leur violence et de s’ engager dans un processus de contrôle ou de construction d’ une identité à travers les événements .

2. Cette révolte se déroule dans une conjonction politique de crise de légitimation du parti au pouvoir (affaires immobilière, corruption généralisée, crise des recettes de l’Etat etc) et sur la difficulté de l’ opposition a s’ ériger en force alternative. La mise à mal de tout fondement moral du système politique est depuis plusieurs années déjà un facteur du blocage social environnant.

3. Le lien social est en réalité de moins en moins serré malgré la progression économique des dernières décennies et l’ intégration du pays à la zone euro. L’individualisme consumériste et son appareil de nouvelles libertés et de nouvelles contraintes est très mal géré par une économie qui reste encore dépendante des structures d état. Un état encore clientéliste dont sa vocation historique a être un état-employeur semble de plus en plus impossible à être assumée.

4. En somme, les expériences vécues des individus de cette classe moyenne très vaste et inégalitaire en son sein, ne correspondent plus à des structures économiques et des institutions sociales qui restent archaïques. Cette tension sociétale devient en cette période crise politique et économique extrêmement tendue dans le sens ou elle crée de l’ambigüité ,de l’insécurité et désubjectivise les individus. La perte de sens, la difficulté à fonder des projets individuels ou trans-individuels, le blocage des mouvements d’ascension sociale , foncièrement et historiquement identifié à la classe moyenne grecque, forment le cadre d’une crise identitaire forte.

5. Cette tension entre expérience hypermoderne du sujet et structures sociales et économiques archaïques prête à des disjonctions au niveau du sujet et de sa biographie. Le cycle de vie se divisant dans les populations moyennes en une jeunesse poussée à 30 ans et axée sur une liberté des mœurs qui n’a rien a envier aux pratiques les plus hypermodernes et en une maturité maritale qui reste à de nombreux égards tributaire de structures traditionnelles. Par exemple la Grèce a un nombre de mariage (mariages très fastes et souvent précédés par des fiançailles) et de divorce très importants ainsi aue des très faibles taux de cohabitation

6. Le tournant maternel dans la gouvernance de la famille, la libéralisation puis démembrement du système scolaire en parallèle avec le passage obligatoire par les études préparatoires (extra-scolaires) pour accéder aux Universités, créé des tensions dans les classes d’ âge des révoltés de 2008. La souffrance à l’intérieur de ces familles qui oscillent entre des systèmes de reproduction pré-modernes (rôles des grands parents, stéréotypes religieux, exploit dans le cadre des occupations professionnelles de la famille, clientélisme politique ) et des pratiques hypermodernes, sont des contraintes à toute prolongation du sujet en acteur. L’infantilisation des conduites parentales, scolaires et sociales envers les «jeunes» est en désaccord avec des stéréotypes culturels du social. La «panique morale» des médias soulevée par les jeunes «emotional kids» et leurs pratiques de subjectivation communautaire (sexualité bisexuelle, modifications corporelles, sacralisation de la dépression nerveuse) l’année dernière, témoigne de cette tension.

7. La société grecque entretient une relation ambigüe à la violence. Il s’agit d’une société pacifiée, axée sur le bien-être consumériste qui toutefois ménage une violence résiduelle dans l’imaginaire social. Les formes d’individuation, de gestion du danger technologique et de vénération de la responsabilité sociale vis-à-vis des personnes, celles qui en appellent à une éthique humanitaire propre à « la société du risque», ne s’instituent pas de manière durable. Les forces politiques de la gauche radicale persistent à voir en la violence des signes d’authenticité, des signes de ce référant stable de l’idéologie romantique et du nationalisme grec. Les cinq dernières années ont vu un accroissement de la «violence politique» et des extrémistes de gauche au sein des institutions universitaires et d’un renforcement des mouvances anarchistes. Cette recrue d’essence de la violence n’ a pas été condamné de manière ferme par les autorité politiques et n’ a pas été réprimée de manière efficace par l’ autorité publique et n’a pas été comprise. Dans le même temps, la police sous le gouvernement de la Nouvelle Démocratie C. Caramanlis, a réprimé le mouvement étudiant et de multiples manifestations des jeunes, à la limite de règles de l’Etat de droit. L’immigration a été, elle aussi, très malmenée par la Police. Outre le repli identitaire de la police dans son autoritarisme historique, le gouvernement et la société grecque ont fonctionné en dehors de toute approche compassionnelle face à la mort de plus de 45 personnes dans les incendies de foret l’été 2007, donnant ainsi un fort indice d’installation d’une culture de la catastrophe, d’une tolérance de la violence.

Une société en crise de modernisation, classe moyenne bloquée, un système politique délégitimé, une culture nationale angoissée par la mondialisation, une démocratie penchée sur une mythologie collective nationale et complaisante face à la violence, une tension forte entre hypermodernité et archaïsme laissant peu de place au sujet, voilà quelques traits de la société grecque qui pourraient fournir des éléments d’analyse de la révolte de Décembre 2008 .

La «frustration relative» d’une classe moyenne fragile et une réduction du lien social qui n’est pas compensée par d’autres outils de socialisation (projet politique, travail associatif etc) peuvent être employés comme des schèmes explicatifs d’une souffrance devenant colère puis force de destruction.

Ils ne seront pourtant pas suffisant s’ ils s’installent comme une « explication sociologique» classique. Les modes d’être, les formes de l’individuation, les schèmes de vie transindividuels, la microsociologie de la famille, les coupures biographiques mais aussi les lacunes de la modernisation sociale, institutionnelle et économique, sont des paramètres dont on ne peut faire l’économie pour saisir les aspects cruels de cette révolte et la détresse dont ils nous font part.

πρώτες υποθέσεις εργασίας που δημοσιεύονται στο European Forum for Urban Safety, fesu.org

The guilts... της Μαρίας Θανασούλια

Ορίστε η απάντηση μου συνοπτικά: Άκουσα από ανθρώπους που θεωρούσα σκεπτόμενους ή τέλος πάντων ευφυείς, την αναπαραγωγή των ρήσεων του Πρετεντέρη, του Κούγια, του Παυλόπουλου. Άκουσα ανθρώπους να λένε πως τις ημέρες αυτές της εξέγερσης, ντράπηκαν που είναι έλληνες. Κατηγόρησαν επίσης τους εξεγερμένους συμπολίτες τους ότι περίμεναν ένα θάνατο για να ικανοποιήσουν τη διαστροφή τους και να αντιδράσουν ακραία. Πως το Βατοπέδι μας άφησε αδιάφορους, το ασφαλιστικό επίσης και μας άρκεσε ένα «μεμονωμένο περιστατικό» για να κρυφτούμε πίσω από κουκούλες και να προκαλέσουμε το χάος. Προσπαθώντας να με πείσουν για το νοικοκυρεμένο δίκιο τους, μου έγραφαν κατεβατά στο messenger και στο facebook χωρίς να παίρνουν καμία απάντηση. Στο τέλος τους έγραφα: «Ας ήσουν εκεί. Θα είχες προστατευθεί από την ξεφτίλα του να λες μαλακίες.» Γνωρίζω. Στερούμαι επιχειρημάτων. Όμως οι άνθρωποι αυτοί δε χρειάζονται επιχειρήματα. Αυτό που πραγματικά οδηγεί τους «νοικοκυραίους» σε αυτή τη στάση δεν είναι κάποια πολιτική θέση τη στιγμή που ο,τιδήποτε θεσμικό αμφισβητείται. Ούτε πολιτικοοικονομικά συμφέροντα, καθώς η πλειοψηφία τους ανήκει στους πρώην μεσοαστούς, νυν απελπισμένους. Αυτό που οδηγεί τον νοικοκυραίο στην απάθεια και στην επίθεση προς τους εξεγερμένους, είναι οι βαθειά ριζωμένες τύψεις του. Τύψεις που πιάστηκε κορόιδο τόσα χρόνια και ψήφιζε δυνάστες. Τύψεις που μετά τη μεταπολίτευση δεν πάλεψε για κάτι καλύτερο, αλλά επιδόθηκε στο χόμπυ της λαμογιάς. Τύψεις που κάθε βράδυ καληνύχτιζε ήσυχος τους πανελίστες. Τύψεις για τα ρουσφέτια του. Τύψεις για τους φραπέδες στο δημόσιο και την παραγωγικότητά του που δεν ξεπερνά αυτήν του μπετόν αρμέ. Τύψεις γιατί όταν περνάει δίπλα από παρέες νέων, τον κοροϊδεύουν, αλλά αυτός δεν παίρνει χαμπάρι. Τύψεις για την έλλειψη παιδείας του που είναι και δική του ευθύνη πέραν της πολιτείας. Τύψεις που έγινε ή θα γίνει χοντρός, καράφλας με κατεβασμένα παντελόνια όπως εύστοχα είπαν τα παιδιά τα ίδια. Τύψεις τέλος, γιατί δεν έχει τα κότσια να βρεθεί στο δρόμο, μήπως χάσει τα «προνόμια» που του έδωσε το ξεπούλημά του. Δεν ξέρω αν θ’ αλλάξει κάτι. Δεν έχω ιδέα αν ο αγώνας υποκινείται ή αν αυτοί που τα σπάνε είναι ασφαλίτες και μετανάστες. Αφήνω την αλαζονεία αυτή και τη χαιρεκακία της κρίσης σε αυτούς που την κέρδισαν όλα αυτά τα χρόνια. Ξέρω όμως ότι για πρώτη φορά είδα τους έλληνες να κοιτάζουν έξω από το σπίτι τους, να ακούνε τα παιδιά τους, να προβληματίζονται για το μέλλον μας. Ξέρω πως ο αντιεξουσιαστικός χώρος είναι αρκετά τίμιος ώστε να μην καίει μαγαζιά απλών πολιτών και είδα με τα μάτια μου την προβοκάτσια. Εκτός από αυτούς όμως, είδα και δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μου έξω να ζητούν μια καλύτερη ζωή. Δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό. Ήταν κρατική βία και ο κόσμος ξέσπασε για όλα αυτά που επαναπαυόμενοι πίστευαν πως τον αφήνουν αδιάφορο. Εγώ αυτές τις ημέρες ένιωσα περήφανη ως ελληνίδα. Λυπάμαι.

Σημείωση δική μου: δεν συμφωνώ με όλα αλλά νομίζω ότι πρόκειται για μια διαισθητικά καίρια προσέγγιση που αναδημοσιεύω από το facebook με την άδεια της συγρ.

Πολιτική και αστική κατάθλιψη... (ή, η κότα και το αυγό) του Τάκη Καμπύλη

Ενα από τα γνωστά συνθήματα του Mάη του ’68 ήταν «παραλία κάτω από τα πεζοδρόμια». Tώρα, τα καλοκαίρια, η άμμος στην κεντρική αρτηρία ταχείας κυκλοφορίας δίπλα στον Σηκουάνα είναι εκτός από πολυδιαφημισμένη εικαστική πρόταση και μια ειρωνική απάντηση: Tο κυριολεκτικό απέναντι στο συμβολικό (και συνολικό).

Πολύ μακριά από κει, στην Kυψέλη της Aθήνας υπάρχουν, υπολόγισε ο καθηγητής Aθανάσιος Aραβαντινός, περίπου 200 μη διατηρητέα σπίτια, τα οποία προφανώς και σύντομα θα αντικατασταθούν από πολυκατοικίες. Ομως, γιατί «προφανώς»; Kαι γιατί «σύντομα»;

Διότι αν η «πολεοδόμηση είναι εξουσία στον χώρο», τότε η εξουσία θα εισβάλλει στην πόλη με τον μόνο τρόπο που ανομολόγητα επιτρέπουμε: της οικοδομής. Kι ας υπάρχουν 200.000 νεόδμητα διαμερίσματα αδιάθετα. H Aθήνα (αναφέρει ο Θωμάς Mαλούτας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), με τη μετοίκηση των μεσαίων στρωμάτων στα Mεσόγεια, προαστιοποιείται σε τέτοιο βαθμό σήμερα, σχεδόν αναδιπλασιάζοντας τη μεγάλη προαστιοποίηση της δεκαετίας του ’80. Πρόκειται για επιλογή ή για μονόδρομο;

Πόλη και πολιτική

Στην πρόσφατη συζήτηση που οργάνωσε η «Kαθημερινή» και ο ΣKAΪ για το Eθνικό Xωροταξικό ο κ.Aραβαντινός το έθεσε καθαρά: «Στο δομημένο περιβάλλον χρειάζεται να στραφούμε, εκεί πρέπει σήμερα να δράσουμε». Σε μια λιγότερη αυστηρή φόρμα θα μπορούσαμε και να μιλήσουμε για την «επιστροφή στην πόλη». Nα αποκαθηλωθεί ο μύθος που –εν είδει αξιώματος– θέλει την πόλη «άσχημη, αβίωτη, ανυπόφορη». Kαι επομένως, οποιαδήποτε προσπάθεια πέραν στοιχειωδών εξωραϊσμών είναι χαμένος κόπος.

H πόλη έχει πια μικρές αξιώσεις από την πολιτική. Mόνον εξωραϊσμούς.

H πόλη είχε πάντα στενές σχέσεις με την πολιτική. Σαν καθρέφτης η μία της άλλης. Kι ακόμη πιο στενή. Διαλεκτική. Οσο πιο προδιαγεγραμμένη η χρήση των (δημόσιων) χώρων, τόσο πιο ολοκληρωτικό το καθεστώς. Οσο πιο ανεμπόδιστη ή χαοτική η δημόσια συνάντηση, τόσο πιο καινοτόμο, πιο δημοκρατικό, το πολιτικό σύστημα. Πιο αποτελεσματικό.

(Aλλά η πολιτική ισότητα πόσο μπορεί –αν μπορεί– να συμβαδίσει με την ανισότητα στον δομημένο χώρο; Iδίως όταν οι Mητροπόλεις αποκτούν κεντρική σημασία σε μία χώρα και καλούνται να διαδραματίσουν αυξημένο ρόλο και σε διεθνή κλίμακα;)

H πολιτική ευκαιρία του Eθνικού Xωροταξικού θα ήταν να αναποδογυρίσει λίγο την ατζέντα. Aντί να φέρνει την κουβέντα έξω από την πόλη, να την φέρει μέσα στην πόλη. Και να την περιχαρακώσει –όπως πρότεινε ο κ. Aραβαντινός– με ό,τι ακόμη έχει απομείνει ως γεωργική γη. Tα Mεσόγεια είναι (ήταν;) η ευκαιρία να μπει ένα φρένο στη διάχυση της Aθήνας.

Αλλωστε ακόμη και η σημερινή –κυρίαρχη– εικόνα για την Aθήνα έχει την πολιτική της ιστορία. Δεν πρόερχεται από καμία «αντικειμενική» αλήθεια, αλλά είναι μια βολική κατασκευή. H Aθήνα, όπως γράφει ο Παναγής Παναγιωτόπουλος (λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Aθήνας), «αποτελεί τη «μαύρη τρύπα» του αστικού μας πολιτισμού (...). Ωσάν να μην έχει σταθεροποιηθεί η κεντρικότητα της πόλης ως σχήμα ζωής, η ταυτότητα του Aθηναίου δείχνει να επερωτάται από μίαν άλλη, φαντασιακή, αντιταυτότητα η οποία αντλεί τους πόρους της από μια εξαγνισμένη επαρχία και τη μυθολογία μιας παραδοσιακής - οργανικής κοινωνίας».

Aκόμη και από τον καταγγελτικό λόγο της Bουλής των Eφήβων ο Παναγής Παναγιωτόπουλος διαπιστώνει τη δημιουργημένη (στο φαντασιακό) εικόνα για την Aθήνα: «H Aθήνα (δήθεν) μάς αποξενώνει από το αληθινό μας είναι, η Aθήνα υπονομεύει την ίδια τη δυνατότητα μας να είμαστε ο εαυτός μας. Mε ό,τι συνεπάγεται αυτό. Οτι κάπου αλλού ή κάποτε άλλοτε μπορούμε να είμαστε ο αυθεντικός αναλλοτρίωτος εαυτός μας». (Για παράδειγμα, στο αυθαίρετο εξοχικό;) Ο «αντιαθηναϊσμός» είναι και δεξιός και αριστερός. O δεξιός προέρχεται από την «ιδεολογική λατρεία της υπαίθρου μέσα από την αξιοδότηση της έννοιας της παράδοσης (...). Oυσιαστικά μάχεται την έννοια του πολίτη και προσκολλάται στην ιδέα της οργανικής - παραδοσιακής κοινότητας (...). Συναντάται στη δεξιά παράδοση της τάξης, και της κοινωνικής ιεράρχησης. Aπό την αριστερά θα ενισχυθεί η ταύτιση λαϊκού - αγροτικού - αυθεντικού με τη σοβιετική σταλινική επιλογή της ενίσχυσης του εθνολαϊκού φοκλόρ, με την ιδεολογική επένδυση στη λαϊκή παράδοση της υπαίθρου και τη συστηματική διαβολή της δυτικής μητρόπολης ως τόπο της διαφθοράς και του κέρδους».

Θα λήξει ποτέ αυτός ο (ακήρυκτος) πόλεμος στην Aθήνα; Mέχρι πότε τα παιδάκια στο δημοτικό θα πρέπει να γράφουν «ότι στη φύση είναι ωραία, έχει προβατάκια, ενώ στην πόλη είναι άσχημα, έχει αυτοκίνητα»; Kαι έως πότε η μη-πολιτική απέναντι στην πόλη (και από την πόλη) θα ομονοεί –ανεξαρτήτως κόμματος– πως η Aθήνα δεν-μπορεί-παρά-να-είναι-άσχημη (και επομένως είναι δυνατές μόνο οι σημειακές εξωραϊστικές παρεμβάσεις απ’ όπου περάσει η οικιστική λαίλαπα);

H πολιτική κατάθλιψη ακολουθεί την αστική κατάθλιψη και διαιωνίζονται και οι δύο.

O Tζον Γκεράτσι, ένας Νεοϋορκέζος 35χρονος, θεωρείται ο εμπνευστής του δικτύου των γειτονιών. Οπως γράφει ο Mατθαίος Tσιμιτάκης («K», 30/9/2007), ο Γκεράτσι συνέλαβε την ιδέα πως το Ιντερνετ θα μπορούσε να εξυπηρετήσει όχι μόνο σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και σε τοπική. Με ένα δίκτυο κόμβων ασύρματης δικτύωσης δημιούργησε ένα τοπικό δίκτυο μιας γειτονιάς. Eκεί μιλούσαν, ενημερώνονταν, αλλά και δρούσαν στη γειτονιά.

Eίναι σαφής η –έστω μικρή, αλλά καταγραφόμενη– τάση (επ)ανάκτησης της πόλης τα τελευταία χρόνια. Kαι δεν είναι μόνο μέσω Ιντερνετ (πρόσφατο παράδειγμα στην Eλλάδα η κινητοποίηση για την Πάρνηθα). Δεκάδες κινήσεις και πρωτοβουλίες θέτουν όλο και συνολικότερα αιτήματα για την πόλη. (Σε αντίθεση με αντίστοιχες παλαιότερες κινήσεις, οι οποίες όμως ταυτίζονταν αποκλειστικά με ένα τοπικό θέμα και σύντομα αυτοδιαλύονταν).

Tο πιο φρέσκο στα λεγόμενα «κινήματα πόλης» φαίνεται να εκφράζεται (και) από αρκετές κινήσεις ομάδων αρχιτεκτόνων. Ισως και διότι –γράφει η Mαρία Θεοδώρου (αρχιτέκτων, πρόεδρος της μη-κυβερνητικής SARCHA)– κυρίως οι νέοι αρχιτέκτονες σήμερα βλέπουν πως οι συνθήκες στην καλύτερη περίπτωση θα τους εξασφαλίσουν μια θέση στα γιγαντούμενα αρχιτεκτονικά γραφεία με εξαντλητικά ωράρια. Kαι ενώ πίστευαν ότι ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος αν τον σπείρουμε με καλοσχεδιασμένα εντυπωσιακά κτίρια, διαπιστώνουν ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Αλλοι αρχιτέκτονες θα ξεκινήσουν, από τις αρχές του 21ου αιώνα, μελέτες και έρευνες που οδηγούν την αρχιτεκτονική σε μια ευρύτερη περιοχή κοινωνικών δράσεων.

H εικονική Aθήνα έχει πολλούς τέτοιους κόμβους με εξαιρετικό ενδιαφέρον ως προς τις προτάσεις τους για την πόλη. Aκόμη και ως πλαίσιο πειραματισμών για μια νέα ματιά προς την πόλη. (Kρίμα που δεν έχουν δημοσιευτεί οι προτάσεις από Ελληνες και ξένους μελετητές για το «Eλληνικό». Φαντασία και τόλμη μακριά από τη βαρετή επανάληψη του «σπίτια ή πράσινο».)

Oύτε στο πλαίσιο αυτής της νέας ματιάς προς την πόλη, ήταν τυχαίος ο τίτλος της πρώτης Mπιενάλε της Aθήνας: Destroy Athens.

Eδώ και μία βδομάδα έχει επίσης ξεκινήσει η αλυσίδα εκδηλώσεων για το «A-κτιστο» από το Bυζαντινό και Xριστιανικό Mουσείο και τη SARCHA, η οποία θα διαρκέσει μέχρι και τον Nοέμβριο. Mε διαφορετικές θεματικές ενότητες γύρω από το «A-κτιστο» θα ολοκληρωθεί με τη συμμετοχή μερικών από τους καλύτερους εκπροσώπους της νέας γενιάς αρχιτεκτόνων.

Οπως λένε οι διοργανωτές «στη Δημοκρατία ο χώρος της εξουσίας πρέπει να παραμένει πάντα κενός, να είναι σε συνεχή διαπραγμάτευση και αναδιαμόρφωση. Eίναι –συμβολικά– ο ανοιχτός χώρος της πόλης».

H παρέμβαση στον χώρο συνιστά πολιτική. Kαι η συγκυρία φαίνεται ευνοϊκή, αφού αρχίζει και σπάει ο μύθος της ασχήμιας που δικαιολογούσε την απραξία. Ομως πολιτική δεν ασκείται –ούτε και παράγεται– με το νέο Xωροταξικό. Διότι λείπει το σημαντικότερο κομμάτι της ατζέντας: Tο μέλλον του δομημένου περιβάλλοντος. Eκεί που ζουν τις εργάσιμες μέρες οι άνθρωποι. Eκεί που παράγεται και καταναλώνεται (και) η πολιτική. Δεν είναι θέμα συγκυρίας η ταυτόχρονη αποστροφή για την πόλη και την πολιτική.

Ιnfo

-Ξένια Kαλπακτσόγλου, Poka-Yio, Aυγουστίνος Zενάκος, Θεόφιλος Tραμπούλης (επιμ.) «Προσευχή για (παθητική;) αντίσταση», Aθήνα 2007, εκδ. Futura (τα αρθρα των Γιάννη Σταυρακάκη - Kωστή Σταφυλάκη, Mαρίας Θεοδώρου, Παναγή Παναγιωτόπουλου)

-Iωάννης X. Kαρυδάς «Ψηφιακές πόλεις», Aθήνα 2007, εκδ. Παπαζήσης

-Θ. Mαλούτας, Δ. Eμμανουήλ, M. Παντελίδου - Mαλούτα «Aθήνα - Kοινωνικές δομές, πρακτικές και αντιλήψεις», Aθήνα 2006, εκδ. EKKE

-Aλέξανδρος Tομπάζης «Γράμμα σ’ ένα νέο αρχιτέκτονα», Aθήνα 2007, εκδ. Libro

-Pόμπ Σιλντς «Λεφέβρ: Ερωτας και αγώνας - διαλεκτικές του χώρου», Θεσσαλονίκη 2007, εκδ. Bάνιας

Καθημερινή 11-05-08

Η πορεία της πορείας της Στέλλας Χαραμή

(για τις διαδηλώσεις και τις πορείες -πριν την εξέγερση του Δεκεμβρίου 08)

Το σύνθημα «όλοι στους δρόμους, να ρίξουμε τους νόμους» που δονεί τις αθηναϊκές πορείες διαμαρτυρίας θα μπορούσε να είναι το σλόγκαν της πολιτικής ανυπακοής, γνήσιος εκφραστής του πιο αμφιλεγόμενου μοντέλου δημόσιας δράσης από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Από τους αιματοβαμμένους δρόμους του Σικάγο (1886) και την παλλαϊκή εξέγερση του Παρισιού το ’68 ως τον επαναστατικό πυρετό της Γένοβας του 2001, η πολύβουη συλλογικότητα υιοθετεί μια ενιαία γλώσσα, ικανή συνθήκη διεκδίκησης δικαιωμάτων. Στα 35 χρόνια που η Αθήνα «περιθάλπει» αδιάλειπτα την κινηματική δράση, η πορεία έχει ενσωματώσει στις τάξεις της διάφορες πρακτικές ρητορικής. «Μεταπολιτευτικά, η διαδήλωση είναι μια άσκηση ελευθερίας», τονίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Τάκης Καφετζής. Αν και ο όγκος της πορείας είναι ανοργάνωτος, τα πανό πυκνώνουν και τα συνθήματα είναι ουσιοκρατικά, μεταφέροντας καθαρά πολιτικά αιτήματα. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 -απότοκο της ανόδου Παπανδρέου στην εξουσία, οπότε η Αριστερά διαχωρίζει τη θέση της από το ΠΑΣΟΚ- τα συνθήματα παίρνουν χαρακτήρα «αντί», σκαρώνονται σε κομματικά γραφεία, ενώ η παραγωγή πανό ανατίθεται σε βιοτεχνίες. Την περίοδο παρακμής της διαδήλωσης, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, εξαιτίας του τελματωμένου φοιτητικού κινήματος και της «κρίσης στο χώρο του συνδικαλισμού, που απογοήτευσε πολλές δυνάμεις εργαζομένων», όπως σημειώνει ο Χρήστος Κατσώτης, μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας του ΠΑΜΕ, διαδέχεται η αναζωπύρωση των κινημάτων στην Ελλάδα και παγκοσμίως.

Νέα γλώσσα
Στην αυγή της νέας χιλιετίας τα εκφραστικά μέσα της πορείας ανανεώνονται, ζεστό κράμα του διεθνούς κινήματος και της ελληνικής παράδοσης διαμαρτυρίας. Ο Δημήτρης Στρατούλης του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ και μέλος της Π.Γ. του ΣΥΝ βλέπει ένα «θέατρο δρόμου» στη σημερινή μορφή της πορείας. Την κεφαλή της σχηματίζουν πολύχρωμα ακτιβιστικά δρώμενα: μουσικές μπάντες ή ηθοποιοί πάνω σε άρματα, σκύλοι που κουβαλούν πλακάτ τύπου «ερχόμαστε για διάλογο». Το σύνθημα -«αυθόρμητο, με φαντασία και αυτονομημένο από τη γλώσσα των κομμάτων» κατά τον κ. Στρατούλη- αναπαράγεται σε κάθε μπλοκ υπό την καθοδήγηση της ντουντούκας και ενίοτε δανείζεται μελωδίες τραγουδιών. Δείγματα διείσδυσης ευτελισμού στην κουλτούρα της πορείας, σύμφωνα με τον κ. Καφετζή. «Πανό που γράφουν “όταν ο Μαγγίνας διώξει τον Ινδό, τότε θα λυθεί το ασφαλιστικό” κάνουν πολιτικό graffiti γελοιοποιώντας τα πάντα. Υιοθετούμε το απεικονιστικό μέσα από μια παιγνιώδη διάθεση. Γινόμαστε αυτό που οι Γάλλοι ονομάζουν αληταριό».

Κι ενώ η τελετουργία της πορείας παραμένει σε γενικές γραμμές σταθερή -ο λέκτορας Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγής Παναγιωτόπουλος, υπενθυμίζει «τη συμβολική επιμονή της στην αμερικανική πρεσβεία»- τίθεται το ερώτημα αν η γλώσσα της διαδήλωσης (παραδομένη στο θέαμα και την ατάκα) διατυπώνει πολιτική βάθους. «Η πορεία εξακολουθεί να είναι ένα τελέσφορο μέσο διεκδίκησης δικαιωμάτων και δημόσιας εγγραφής θεμάτων στην πολιτική ατζέντα. Πιθανόν όχι εξίσου λυσιτελές όσο στο παρελθόν, όπου μια διαδήλωση ήταν το θέμα της ημερήσιας συζήτησης. Αλλωστε, ο όποιος ευτελισμός της διαδήλωσης εγγράφεται στο γενικότερο κύκλο του φαινομένου που λέγεται ευτελισμός του πολιτικού», παρατηρεί ο κ. Καφετζής. Συνεπώς, η διαμαρτυρία αποδίδει μερικώς. Oπως εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος, «η πορεία έχει θέση και λειτουργικότητα όταν φτιάχνει μια ρωγμή στον κοινωνικό και πολιτικό χρόνο. Με αυτό το δεδομένο, οι κινητοποιήσεις για το άρθρο 16 ήταν αποτελεσματικές».

737 πορείες το 2007
Σε πρόσφατη έρευνα της Public Issue, το 54% των Αθηναίων ζήτησε τον περιορισμό των διαδηλώσεων. Διόλου παράδοξο αν λάβουμε υπόψη ότι το 2007 πραγματοποιήθηκαν 737 πορείες στο κέντρο της πόλης – χονδρικά δύο διαδηλώσεις την ημέρα. Δηλαδή, η πορεία είναι μέρος της καθημερινότητας της Αθήνας. Λειτουργεί αυτή η επανάληψη εκτός από οχληρό εργαλείο για την πλειοψηφία και ως εργαλείο αυτοκατάργησης της πορείας; «Οταν χρησιμοποιείς ένα όπλο πολλές φορές παθαίνει αφλογιστία», εκτιμά ο κ. Καφετζής.

Η σπατάλη δυνάμεων του κοινωνικού αγώνα «προφανώς μειώνει και το αίσθημα συμπάθειας του πληθυσμού της πόλης προς τους διαδηλωτές», συμπληρώνει ο κ. Παναγιωτόπουλος. «Οι κάτοικοι ή οι έμποροι του κέντρου συμμερίζονται τα αιτήματά τους, αρκεί να διαγνώσουν πως είναι δίκαια και πως η κινητοποίησή τους έχει έκτακτο χαρακτήρα. Οταν θεσμοποιείται, δεν έχει καμία δραστικότητα». Οι διαδηλωτές -θεωρητικά όλοι είμαστε εν δυνάμει διαδηλωτές- απαντούν πως τα δικαιώματα έχουν κόστος, κοινωνικό ή πολιτικό. «Μια κοινωνία που διαδηλώνει είναι υγιής», τονίζει ο κ. Στρατούλης, για να συμφωνήσει με τον Αμερικανό συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ, που έγραφε ότι «η ανθρώπινη φύση υπαγορεύει τη διαμαρτυρία, με αίτημα την αλλαγή προς το καλύτερο». Και προσθέτουν ότι η πορεία είναι ένας εναλλακτικός τρόπος για να βιωθεί ή να ανακαταληφθεί ο δημόσιος χώρος. Σε μια εποχή που καθετί δημόσιο εποικίζεται εύκολα από το ιδιωτικό.

Νέα μορφή

Στις 29 Αυγούστου, όταν οι χιλιάδες εκτάσεις πρασίνου ανά την Ελλάδα είχαν μετατραπεί σε τέφρα, επτά χιλιάδες διαδηλωτές «στρατοπέδευσαν» στην πλατεία Συντάγματος, μπροστά στη Βουλή, πραγματοποιώντας την πιο πρωτότυπη κινητοποίηση στην ελληνική ιστορία της πορείας. Η αποστολή ενός sms και ενός e-mail στάθηκε αρκετή για να τους συγκεντρώσει, η σιωπή τους αποτέλεσε την πιο γλαφυρή διατύπωση αγανάκτησης. «Η κινητοποίηση των blogger μοιάζει εξαιρετικά ευφυής και διαφορετική. Εχει το πλεονέκτημα να μην προκύπτει από μια συγκεκριμένη εστία, κόμμα ή θεσμό», εξηγεί ο Παναγής Παναγιωτόπουλος. «Από την άλλη, είχε σαφή αντιπολιτική στάση. Γιατί είναι αντιπολιτικό ως απολίτικο να λες ότι φταίει το σύστημα για τις πυρκαγιές». Η διαμαρτυρία της 29ης Αυγούστου ανέτρεψε και κάτι ακόμα: την παραδοσιακή τελετουργία της πορείας. Οι διαδηλωτές δεν σήκωσαν πανό και πλακάτ, δεν φώναξαν μέσα από ντουντούκες και έγιναν, όπως σημειώνει ο κ. Παναγιωτόπουλος «κατά κάποιον τρόπο ένστολοι», ντυμένοι στα μαύρα σε ένδειξη πένθους.

Η μουσική

Η διαμαρτυρία έχει soundtrack. Και παραμένει αλώβητο στο χρόνο. Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, οι πορείες ντύνονται με τα τραγούδια του Σαββόπουλου, του Ελληνα Μπομπ Ντίλαν. Είναι η εποχή που, όπως σημειώνει ο ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου «Ηχοι και απόηχοι: κοινωνική ιστορία του ροκ φαινομένου στην Ελλάδα» Κώστας Κατσάπης, «η ανανεωτική Αριστερά αλλάζει στάση και ακυρώνει την πρωταρχική της ερμηνεία σχετικά με το ότι η ροκ μουσική δεν είναι επαναστατική και απευθύνεται σε νέους χωρίς πολιτικές ανησυχίες».
Οι φοιτητές αναπαράγουν τη μουσική του Νέου Κύματος, το οποίο αποτελεί την ελληνική εκδοχή του αμερικανικού φολκ τραγουδιού διαμαρτυρίας. Τραγούδια που ακούγονται 30 χρόνια μετά, κυρίως στις εργατικές πορείες. «Η διαχρονική τους αξία οφείλεται καταρχήν στο ποιοτικό τους επίπεδο και με αυτήν την έννοια είναι αξεπέραστα», παρατηρεί ο κ. Κατσάπης. «Την ίδια ώρα, το κίνημα της εποχής μυθοποιήθηκε και καπέλωσε τη μουσική παραγωγή που ακολούθησε».

Η γλώσσα της βίας

Kι ύστερα ήρθαν οι μολότοφ… Οταν οι αστυνομικές δυνάμεις εισέβαλαν στο χώρο του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1995 συλλαμβάνοντας 500 αναρχικούς, έθεταν τις βάσεις για μια νέα «βεντέτα» που βρήκε χώρο έκφρασης στις πορείες διαμαρτυρίας. Οι διαδηλώσεις που μέχρι τότε αυτοκαθορίζονταν σε ένα βαθμό -όπως θυμίζει ο καθηγητής Τάκης Καφετζής, «η Αστυνομία ένιωθε ενοχές, ήταν ο φοβισμένος εχθρός, δεν πληρούσε καν τον ορισμό του Βέμπερ για το μονοπώλιο του νόμου καταναγκασμού»- πέρασαν στη φάση της παρεμβατικής παρουσίας των Αρχών. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει αλληλοαντίδραση μεταξύ Αστυνομίας και πορείας. Η διαδήλωση χαράζει μια πορεία και βάσει αυτής η Αστυνομία κάνει το πλάνο της. Δεν πηγαίνει με σκοπό να επιτεθεί», παρατηρεί ο καθηγητής Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννης Πανούσης.

Οπως καταγγέλουν διαδηλωτές, η άσκηση ωμής βίας από τα ΜΑΤ ή η αδυναμία περιφρούρησης της πορείας από τις -σύμφωνα με τον κ. Στρατούλη- «πιο ζωηρές ομάδες διαδηλωτών» καταλήγουν σε βίαια επεισόδια.

Ποια είναι, λοιπόν, η χορδή που χωρίζει την έννοια της προφύλαξης από την έννοια της καταστολής; «Εχουμε ένα πρόβλημα με το τι είδους Αστυνομία θέλουμε. Από τη μια, εντάσσουμε στο πλαίσιο της πορείας το διαδηλωτή που επιτίθεται στον αστυνομικό με καδρόνι αλλά μιλάμε για καταστολή όταν ο αστυνομικός χτυπήσει με κλομπ το διαδηλωτή. Ας δούμε επιτέλους τι σημαίνει δυναμική πορεία και τι επίθεση με μολότοφ ή λεηλασία καταστημάτων», απαντά ο κ. Πανούσης. Οπως επιβεβαιώνουν τα γεγονότα των τελευταίων ετών, η βία έχει εγγραφεί στο DNA της πορείας και από μερίδα διαδηλωτών θεωρείται ιδίωμα της γλώσσας της. «Για κάποιους μια πορεία με επεισόδια νομιμοποιεί το δυναμισμό της. Ωστόσο, το παιχνίδι των επεισοδίων δεν το παίζουν μόνο οι γνωστοί άγνωστοι αλλά και τα κανάλια που νοικιάζουν μπαλκόνια στους γύρω δρόμους. Οταν κάνεις πολεμική προετοιμασία, θα ακολουθήσει κι ο πόλεμος. Εδώ που έχουμε φτάσει, η ειρηνική διαδήλωση περνάει απαρατήρητη», εξηγεί ο κ. Πανούσης. Τελετουργική συνθήκη ή όχι, τα επεισόδια υπονομεύουν την πορεία: όσο ευρηματικό κι αν είναι ένα σύνθημα ή ένα πανό, εμφανίζεται ανίσχυρο μπροστά στην εικόνα του κουκουλοφόρου με την πέτρα στο χέρι.

Ελεύθερος Τύπος 30.04.08

Αυτά που μπορούμε να σκεφτούμε, μετά την εξέγερση

1. Παρακάμπτω το αποκαρδιωτικό κομματικό παιχνίδι που διεξάγεται. Είναι άλλο ένα δείγμα ότι το πολιτικό σύστημα αμύνεται απέναντι σε κάτι άγνωστο. Ο καθένας σκέφτεται τις εκλογές και μόνον αυτές.
2. Οι καταλήψεις είναι θλιβερές. Προ χριστουγεννιάτικη συνήθεια ενός διαλυμένου εκπαιδευτικού συστήματος, σε πολύ μεγαλύτερη κρίση από το πανεπιστήμιο! Φαντάσου!
3. Η εξέγερση εκφράζει πολλά πράγματα που δεν μπορούμε ακόμα να ονοματίσουμε.
4. Την ένταση ανάμεσα σε μια κοινωνία που διχάζεται συνεχώς και παντού, μέχρι και στην ίδια την ατομική εμπειρία, ανάμεσα σε αρχαϊσμούς και παραδοσιακές στρατηγικές και σε υπερνεωτερικές εμπειρίες και προσδοκίες.
5. Από την κρίση οικονομικής ανάπτυξης
6. Από τη πολιτική της καταστροφής της ΝΔ, το άνοιγμα που έκανε στη βία
7. Από την καθυστέρηση στις μεταρρυθμίσεις, το μπλοκάρισμα του κράτους-εργοδότη π.χ.
8. Την ακόλουθη αναστολή της κοινωνικής κινητικότητας
9. Την ανολοκλήρωτη κρίση της οικογένειας
10. Και άλλα πολλά
11. Θα επανέλθω;;;;
12. ΥΓ: δεν είναι βέβαια εξέγερση των φτωχών, είναι εξέγερση μιας δυσβάσταχτης κοινωνικής δυσφορίας των μεσαίων στρωμάτων, μια αγωνία, μια ένταση ανάμεσα σε προσδοκίες που είναι αντιθετικές με τα στερεότυπα μας, μια κρίση εκσυγχρονισμού και μια κάμψη κυρίαρχου ιδεολογικού εθνικού προσανατολισμού (κάτι με το οποίο να συντάσσεσαι ή να διαφωνείς).
13. Είναι η κατάλυση του κοινωνικού δεσμού.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ, ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΟΝΤΑΙ

1. Η προκλητική προσπάθεια επανάληψης της εξαγοράς των πληγέντων από τη κυβέρνηση. Όπως στην Ηλεία, ξέρετε.

2. Η θρασυδειλία της σημερινής αστυνομικής βίας στους δρόμους. Τώρα είναι αργά για οποιαδήποτε «αποκατάστασης της τάξης».

3. Η ανοησίες περί «μεταναστών που πλιατσικολογούν». Οι μετανάστες πάνω στις συνθήκες ακραίας ανομίας έκαναν ότι τους κατέβηκε στο κεφάλι σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Οι αποκλεισμένοι απλά μπόρεσαν να φανούν. Έτσι και αλλιώς στις εκδηλώσεις χαράς του 2004, κάποιοι τους μαχαίρωναν, με την ανοχή της σημερινής κυβέρνησης.

4. Η αντιπαράθεση μεταξύ ΚΚΕ-Συριζα όπως την σκηνοθετεί η τηλεόραση. Δεν μας ενδιαφέρουν οι μικροκομμουνιστικές διενέξεις.

5. Η δειλία του ΠΑΣΟΚ και η αδυναμία του να προτείνει πολιτικές λύσεις για την έξοδο από τη κρίση και οι ανέξοδοι συμβολισμοί. Έπρεπε να πάμε χιλιάδες ανάμεσα στα ΜΑΤ και τους σπάστες στο Πολυτεχνείο και όχι να ανάβουμε κεράκια στο Περιστέρι. Έπρεπε να συναντηθεί με τον Αλαβάνο και ας μην δεχόταν ο τελευταίος. Έπρεπε να ζητήσουν θεσμικά να τεθεί υπο κοινοβουλευτική εποπτεία το αρχηγείο της ΕΛΑΣ και άλλα πολλά… Επίσης θα πάμε σε εκλογές με αυτή τη κυβέρνηση; Χρειάζεται τουλάχιστον υπηρεσιακή κυβέρνηση: να μην αρχίσει πάλι η εξαγορά, οι διορισμοί, να μην συνεχιστεί η μοιρασιά της κρατικής διαφήμισης κλπ

6. Η απουσία συζήτησης για την εξέγερση. Το πολιτικό σύστημα οφείλει να αντιδράσει. Κάπως. Υπάρχουν θέματα που πρέπει να συζητηθούν. Τι σημαίνει νέος σήμερα; Θα παραδεχτούμε ότι δεν υπάρχει πια σχολείο στην Ελλάδα; Κλπ κλπ

7. Η ελαφρότητα του ΣΥΡΙΖΑ που επενδύει σε οτιδήποτε βίαιο και νεανικό. Δεν είναι της παρούσης αλλά κάποια στιγμή θα πρέπει να συζητήσουν αυτοί οι άνθρωποι σοβαρά και πολιτικά. Οι σπάστες και οι διαδηλωτές δεν είναι επαναστάτες. Θέλουν καλύτερη ζωή, όχι κρατικοποιήσεις !

8. Οι τηλεοπτικοί δημοσιογράφοι που καλύπτουν τα γεγονότα και περιγράφουν σαν να μην ξέρουν που ζούμε. Είναι άραγε τυχαίο ότι όταν όλοι βλέπουμε την Β. Σοφίας μιλάνε για την Αμαλίας και τα Προπύλαια λένε «να το Σύνταγμα». Δεν είναι. Τα στελέχη της τηλεόρασης ζουν στο Μαρούσι και πίνουν καφέδες στο Φάρο ψυχικού. Είναι εκτός κοινωνίας αλλά διαμορφώνουν την κοινωνία. Οι ίδιοι δημοκοπούν μετά και μιλούν για «σύστημα» (ο καλύτερος τρόπος να μην θίγεις την πολιτική εξουσία και τη κυβέρνηση) και για φτώχεια (ο καλύτερος τρόπος να καλλιεργείς τη ηττοπάθεια και να επιβουλεύεσαι τις αναπτυξιακές πολιτικές)