Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2008

Το matrix του ελληνισμού


Η σειρά ταινιών matrix δεν είναι μόνο μια πολυέξοδη χολιγουντιανή επένδυση που στηρίζεται στα ειδικά εφέ. Η εισπρακτική επιτυχία και η τεράστια απήχηση που έχει στους νεανικούς πληθυσμούς της Δύσης δεν αποτελεί ούτε αυτή κάποιο ιδιαίτερο γεγονός. Η σειρά ταινιών matrix με τις προαναγγελλόμενες συνέχειες, το ευρύ φάσμα παράλληλων προϊόντων, όπως «νέας γενιάς» ηλεκτρονικά παιχνίδια και «πράσινες μπίρες», αποτελεί μία αλυσίδα. Το matrix είναι ένα συνεχές, μια σειρά λόγων και εικόνων ενοποιημένη από το φωσφορίζον πράσινο. Πάνω απ' όλα, όμως, το matrix είναι ένας λόγος πάνω στον ίδιο του τον εαυτό. Ενας λόγος για το matrix και ένα ισχυρό σημείο αναφοράς για πολλούς. Τι θαυμάζουμε, όμως, από αυτό το προϊόν; Τον ήρωα και τη γενναιότητά του; Την επινοητικότητα του κακού της υπόθεσης; Τις εντυπωσιακές σκηνές που σμίγουν παραδοσιακές ατομικές πολεμικές τέχνες με τις πλέον εξελιγμένες δυνατότητες της ψηφιακής επεξεργασίας; Τίποτα απ' όλα αυτά. Κάτι τέτοιο συνέβαινε παλιότερα, σε αυτό που μπορεί κανείς να ονομάσει παραδοσιακές ταινίες επιστημονικής φαντασίας όπως ήταν η σειρά του Πολέμου των Αστρων ή οι ταινίες Σούπερμαν. Ο ήρωας του matrix είναι το ίδιο το αντικείμενο της ταινίας, ή αλλιώς, η καθεαυτή υπόθεση της ταινίας: η ιδέα δηλαδή ενός διπλού κόσμου. Κόσμος διπλός που διαιρείται ως εξής: ο κόσμος της κοινωνικής ζωής και της εργασίας, ο αισθητός, «από εμάς», κόσμος που απεικονίζεται ως σύμπαν ευταξίας και ελευθερίας. Στην πραγματικότητα, όμως, ο κόσμος αυτός αποκαλύπτεται ότι είναι ομοιωματικός, πλασματικός και μηχανικά κατασκευασμένος. Παράλληλα σε αυτόν ζει ο πραγματικό και εφιαλτικός κόσμος, αυτός στον οποίον οι κυρίαρχες μηχανές απομυζούν την ηλεκτρική ενέργεια των ανθρώπων. Των σκλάβων τους. Η ιδέα των παράλληλων κόσμων είναι βέβαια πολύ παλιά και ξεκινά τουλάχιστον από την Πλατωνική γνωσιοθεωρία. Συνεχίζεται και διαδίδεται με την ουτοπική μυθοπλασία του 19ου αιώνα με την οποία προστέθηκε και μια μόνιμη τεχνολογική αναφορά για να πάρει την καθιερωμένη σήμερα, και υπερβολικά περιληπτική, ονομασία «επιστημονική φαντασία». Ολες αυτές οι μεταφορές του διπλασιασμού, του διχασμού του κόσμου μας γίνονται κατανοητές σε μεγάλο βαθμό ως ανθρώπινες επινοήσεις και οραματισμοί. «Είναι προϊόντα της φαντασίας μας», συνηθίζουμε να λέμε, απαξιώνοντας έτσι την κοινωνική τους σημασία και παραγνωρίζοντας ότι ενδέχεται να εκφράζουν κάτι περισσότερο από τη «δύναμη του νου και το πανανθρώπινο αίτημα να πλάθουμε όνειρα». Η περισσότερο πολιτική προσέγγιση της λογικής του matrix, όπως αυτό εκφράζεται σε κάθε εποχή, περιορίζεται στη γνωστή καταγγελία από την πλευρά του κοινωνικού ρεαλισμού: «Θέλουν να μας ταξιδέψουν σε άλλους κόσμους για να ξεχάσουμε την πραγματική ζωή μας στον υλικό πραγματικό κόσμο». Στη χώρα μας το matrix έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία, αν και δεν υπήρξαν υστερικές εκδηλώσεις θαυμασμού για το νέο αυτό παραμύθι (αντιθέτως ο Αρχοντας των δακτυλιδιών, μάγεψε το ελληνικό κοινό). Υπάρχει ωστόσο η βασική ιδέα του matrix, η ιδέα ενός άλλου και παράλληλου κόσμου, που είναι πιο αληθινός του πραγματικού, έχει βρει μια τεράστια απήχηση στον ελληνικό πληθυσμό. Οι θεωρίες της συνωμοσίας και ειδικά όσες έχουν ως πρωταγωνιστή έναν διωκόμενο ελληνισμό, αλλά και η εξαιρετικά διαδεδομένη παραφιλολογία που θέλει την αρχαιοελληνική τεχνολογική και γνωστική υπεροχή να καλύπτεται από επιτήδειους σιωνιστές (αλλά και πεπλανημένους ορθόδοξους χριστιανούς), αναπτύσσονται και πληθαίνουν με τρομερή ταχύτητα. Οι θεωρίες αυτές και η μαζική εκδοτική παραγωγή που τις υποστηρίζει παράγουν ένα είδος «υπερρεαλιστικής ελληνολατρίας». Στην προσπάθειά τους να αναδείξουν μια αρχαιοελληνική υπερ-υπεροχή φέρνουν τη σχολική εθνική παδεία στο όριό της, όταν συνδέουν το μεγαλείο των προγόνων μας με την τεχνολογική πρωτοπορία των εξωγήινων πολιτισμών. Οι θεωρίες αυτές εμφορούνται από σαφείς ρατσιστικές προκαταλήψεις, δεν υπάρχει αμφιβολία. Οι εβραίοι, μέσω κυρίως του χριστιανισμού, συνωμοτούν ενάντια στο μεγαλείο της φυλής μας, αποκρύπτοντας τα επιτεύγματά της (π.χ. τη θεραπεία του καρκίνου ή μια προηγμένη, και τρομερών δυνατοτήτων, διαστημική τεχνολογία). Εξακολουθούν έτσι να κυβερνούν τον κόσμο με το χρήμα και την καταναλωτική πλάνη. Η γνώση, η αλήθεια, η πραγματική επιστήμη και η ευημερία έχουν υποταχθεί. Ζούμε σε έναν κόσμο ομοιωμάτων, σε έναν κόσμο που μοιάζει ελάχιστα μαγικός, που είναι υπερβολικά πεζός για να γίνεται πιστευτός. Κάτω από τη γη ζουν οι ενδογήινοι, πάνω από τα κεφάλαια μας κυκλοφορούν εξωγήινοι, διαιρεμένοι μεταξύ τους, όπως πάντα, σε καλούς και σε κακούς. Ή για να το πούμε αλλιώς, σε Ελληνες και σε εβραίους. Γιατί να πάρει κανείς στα σοβαρά αυτό τον λόγο που συχνά πυκνά παραβιάζει τα εσκαμμένα της ψυχιατρικής. Μπορούμε να διαγράψουμε το νέο αυτό φαινόμενο χαρακτηρίζοντας το παραληρηματικό; Μήπως ο κόσμος που ζούμε δεν στερείται όντως οραμάτων και προοπτικής; Δεν είναι πλέον μια κοινή παραδοχή ότι οι κοινωνίες και ο τρόπος που μεταβάλλονται (άλλοτε με ρήξεις, άλλοτε βουβά) δεν παράγουν πάντα «νόημα»; Η αδίστακτη φιλολογία της συνωμοσίας και οι τερατολογικές της πραγματείες έρχονται να φωλιάσουν ακριβώς σε αυτό το κενό. Δίχως, φυσικά, να το πληρώνει ικανοποιητικά. Η δύναμή τους, όμως, δεν προκύπτει μόνο από αυτό το στοιχείο. Η ανορθολογική τους φύση και η ακροδεξιά τους πολιτική κατάληξη δεν τους απαγορεύει να μιλούν τη γλώσσα της αμφισβήτησης, να αρθρώνουν ρητά το αίτημα του «εναλλακτικού», και ενίοτε να εναντιώνονται στο σύστημα και τα «καθιερωμένα» ως άλλοι ριζοσπαστισμοί. Στη χώρα μας το εναλλακτικό αυτό κίνημα βρίσκει γόνιμο έδαφος τον φανατικό ελληνοκεντρισμό της σχολικής εκπαίδευσης και την αναντιστοιχία που προκύπτει ανάμεσα στην εικόνα ενός παρελθόντος «αδιαμφισβήτητου μεγαλείου» από τη μία και από την άλλη, μιας σύνθετης κοινωνίας που εντάσσεται μέσα σε έναν ακόμα πιο σύνθετο, μα και πεζό, «παγκόσμιο κόσμο».
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 03-08-2003

Δεν υπάρχουν σχόλια: